فرهنگ امروز/ سیدضیا میررحیمی: اجرای چند دوره طرح‌های مختلف با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی در سطح کشور، از قبیل طرح پایتخت کتاب ایران، جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب، جام باشگاه‌های کتابخوانی و ...، بهانه‌ای شد تا با علی‌اصغر سیدآبادی، نویسنده حوزه کودک و نوجوان، روزنامه‌نگار و مبدع این طرح‌های ابتکاری که در حال حاضر هم مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور برنامه‌ریزی است، به گفت‌وگو بنشینیم و چالش‌های مرتبط با طرح‌های ترویج کتابخوانی را بررسی کنیم. متن این گفت‌وگو در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد: 

به عنوان سوال نخست، مایلم نظرتان را درباره انتخاب یزد به عنوان پایتخت کتاب ایران جویا شوم؛ یزد البته یک شهر جهانی است و زادگاه و مهد پرورش نویسنده‌ای مانند مهدی آذریزی پدر ادبیات کودک و نوجوان یزدی است. اقلیت‌های مذهبی هم در کمال امنیت  آرامش در یزد زندگی می‌کنند. آیا این موارد برای انتخاب یزد به عنوان پایتخت کتاب ایران موثر بود؟

پایتخت کتاب در واقع یک رقابت بین برنامه‌ها است و رقابت به گونه‌ای است که برنامه‌های آینده مورد سنجش قرار می‌گیرد و اگر شهری میراث مهم و ویژگی‌های خوبی داشته باشد، مهم این است که نحوه استفاده آنها برای کتابخوانی چگونه است.

اگر در برنامه‌ای که هر شهر به منظور حضور در طرح‌های کتابخوانی ارائه می‌کند، به مباحث فرهنگی و تاریخی خود توجه کرده باشد، می‌تواند نامزد پایتخت کتاب ایران قرار گیرد و حتی پایتخت کتاب ایران بشود. در مجموع، مجموعه‌ی طرح‌های ارائه شده بایستی به گونه‌ای باشد که طرح‌های عملیاتی در آنها تدارک دیده شود و آنها برای سال جدید اجرایی شود.

چه طرح‌هایی برای ارتباط بهتر مردم و کتاب قرار است عملیاتی و اجرایی شود؟

ویژگی بارز طرح‌هایی از قبیل پایتخت کتاب ایران، جام باشگاه‌های کتابخوانی، روستاها و عشایر دوستدار کتاب و ... این است که برنامه‌ریزی در شهرها صورت می‌گیرد و برنامه‌های عملیاتی نیز توسط مردم آن شهرها شکل می‌گیرد و تمامی نهادهای دولتی و غیردولتی با هم برنامه ریزی می‌کنند و زمینه‌ساز برنامه‌ریزی طرح‌های کتاب و کتابخوانی می‌شوند.

پایتختیِ کتاب دقیقاً به چه معناست و چه نقشی در رونق کتاب و مطالعه دارد؟

اصل طرح به این معنی است که یک انرژی ایجاد کند تا هر شهری با توجه به ظرفیت‌های درونی خود، بتواند برنامه‌های ترویج کتابخوانی اجرا کند.

تاکنون 5 شهر به عنوان پایتخت کتاب انتخاب شده‌اند ولی هدف ما تداوم برنامه‌های مردمی در این شهرها است و سعی داریم شهرهایی را انتخاب کنیم که برنامه‌های آنها تداوم داشته باشد و به صورت مردمی تحقق پیدا کند. خوشبختانه در یزد هم برنامه‌های متفاوتی توسط مردم صورت گرفته و مردمی شده و صنایع و نهادهای مختلف نیز پای کار آمده‌اند.
 
ما سعی کرده‌ایم تا تاثیرگذاری برنامه‌های کتابخوانی را مورد ارزیابی قرار دهیم و اگرچه خرید کتاب بالا رفته اما امیدواریم مطالعه نیز افزایش پیدا کند.

گاهی طرح‌های خوبی اندیشیده می‌شود اما غولی به نام گرانی کاغذ و کتاب آنها را از کار می‌اندازد. چه چاره ای می‌شود اندیشید تا چنین طرح‌هایی زمینه‌ای شود برای اینکه مردم بتوانند بیشتر کتاب بخرند و مطالعه کنند؟

موضوع گرانی فراتر از حوزه کتاب است که همه کشور با آن درگیر شده و تاثیر روی زندگی مردم گذاشته است؛ در حالی که بیشتر روی کتاب تاثیر داشته زیرا اولویت، مایحتاج مردم است و کتاب در درجه دوم قرار دارد.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برنامه‌های مختلفی را تدارک دیده است اما در چنین شرایطی که کتاب ممکن است که گران باشد، کار کتابخانه‌ها اهمیت پیدا می‌کند و از طرف دیگر نیز طرح‌هایی مانند جام باشگاه‌های کتابخوانی می‌تواند حمایت دولتی در دسترسی به کتاب و امکان مبادله کتاب را ایجاد کند. ما معتقدیم که بایستی به فرهنگ مبادله و کتابخانه بیشتر توجه کنیم.

به عنوان یک نویسنده باتجربه و مشاور وزیر فرهنگ، نظرتان درباره پیوستن ایران به معاهده جهانی کپی رایت چیست؟

من معتقدم که بایستی به کنوانسون برن پپیوندیم. نپیوستن به این معاهده، عملاً باعث ایجاد رانت برای ترجمه شده و بازار آن را گسترش داده است زیرا هزینه تولید کتاب ایرانی، زیاد است در حالی که همان کتاب با قیمت پایین‌تر و بدون پرداخت حق ناشر خارجی تهیه می‌شود و این یک جور رقابت نابرابر را برای تالیفات ایرانی پدید آورده و نقض غرض است.

برخی که مخالف پیوستن به معاهده کپی رایت هستند، فکر می‌کنند که در صورت پیوستن به این معاهده، ورود دانش به ایران با مشکل روبه‌رو شود اما در حالی که عملاً رقابت نابرابر شده و به زیان تالیف است.
 

به عنون نویسنده حوزه کودک و نوجوان،وضعیت چاپ و نشر کتاب‌های این حوره را چطور می‌بینید و چرا ما دیگر کمتر شاهد آثار مناسبی در این بخش هستیم؟

من معتقدم وضعیت ما در کتاب کودکان بهتر از بزرگسالان است زیرا به لحاظ بازار جهانی و هم به لحاظ فروش، وضعیت مناسبی داریم.

یکی از دلایل ایجاد مشکلات در بخش کتاب‌های کودکان و نوجوانان، بحث کپی رایت است یعنی ما در بحث گفت‌وگو جهانی نیستیم و اگرچه مراوداتی داریم اما به دلیل عدم عضویت در این کنوانسیون، نمی‌توانیم به صورت جهانی گفت‌وگو کنیم و در حاشیه هستیم. اما اگر این امر فراهم شود و ما در سطح جهانی وارد شویم، تاثیر دارد اما عوامل متعددی دیگری نیز تاثیرگذار است.

یکی دیگر از عوامل ایجاد مشکل در زمینه کتاب‌های کودک و نوجوان صنعت نشر است؛ زیرا متاسفانه تمامی صنعت نشر ما در تهران متمرکز شده که این مشکل عمومی است و امیدواریم این امر نیز حل شود و تمرکززدایی صورت گیرد.

ایبنا